Một câu rất thú vị: Rằng tại sao phải xây dựng sơ đồ có nhều hậu vệ hơn tền đạo? Trong quá khứ, người ta có làm như thế không?
Hãy cùng xem thử, suốt từ những năm đầu thế kỷ trước đến nay, bóng đá thế giới đã từng chứng kiến những cuộc cách mạng vĩ đại nào.
Tôi cũng lưu ý luôn rằng, về sau này, khi có nhiều thời gian hơn, chúng ta sẽ cùng nhau thảo luận kỹ hơn về từng hệ thống một và cách ứng dụng và thế giới FO3 (trong engine mới). Nhưng trong bài viết này, hãy lướt qua tất cả một lượt để có cái nhỉn tổng quan xem bóng đá đại khái đã thay đổi như thế nào sau gần một trăm năm qua.
Joga Bonito
Joga Bonito không phải là một trường phái bóng đá có những phương pháp và cách tổ chức cụ thể như Catenaccio, hay Tiki-taka, hoặc có những nguyên tắc rõ ràng như bóng đá tổng lực. Joga Bonito đơn giản là làm mọi cách để chơi đẹp.
Chỉ có điều, cách mà đội tuyển Brazil của thập niên 1970 chơi bóng đơn giản là thứ bóng đá phi thường của một tập thể phi thường đến mức mà đá bóng trở thành một trò chơi đúng nghĩa. Họ vượt trội các đối thủ về mọi mặt và hoàn toàn có thể biểu diễn theo ý mình mà vẫn đảm bảo hiệu quả. Một thế hệ mà cầu thủ phòng ngự cũng có kỹ năng tấn công siêu việt (hãy nhìn Carlos Alberto chơi bóng). Một thế hệ có lẽ không bao giờ trở lại.
Yếu quyết của bóng đá Brazil, chìa khóa để mở toang tư duy chiến thuật kiểu Brazil là việc vận hành lối chơi theo kết cấu tam giác. Các học viện bóng đá theo phong cách Brazil luôn đào tạo cực kỳ chi tiết và nghiêm khắc những kỹ năng dốc bóng, chuyền bóng, và di chuyển không bóng theo kiểu tam giác. Chạy chỗ! Chạy chỗ! Chạy chỗ! Đó là tất cả những gì cầu thủ cần, thậm chí là tất cả những gì cầu thủ được yêu cầu để hệ thống vận hành trơn tru. Không chạy chỗ, hoặc thậm chí chỉ là chạy chỗ không đủ tốt để phá vỡ hệ thống chiến thuật của đối thủ và mở rộng không gian chơi bóng, thì dù tất cả mọi kỹ năng khác có hoàn hảo đến đâu, cầu thủ đó cũng chắc chắn phải ngồi lại băng ghế dự bị dài dài.
Sự trỗi dậy của đế chế số 10
Cùng với tinh thần Joga Bonito, bóng đá Brazil, mà cụ thể là cái tên đại diện tiêu biểu nhất cho phong cách Brazil thời điểm đó, cầu thủ từng giành 3 chiếc cup vàng World Cup – Vua bóng đá Pele đã sáng tạo ra một vị trí mà đến hàng chục năm sau cũng vẫn làm rung động mọi cổ động viên yêu bóng đá đẹp: Vị trí số 10.
Khác với các tiền đạo cổ điển, Pele là một cầu thủ khá thấp bé nhẹ cân và không thể đối đầu trực tiếp bằng sức mạnh với các cầu thủ phòng ngự. Chính vì thế, ông đã quyết định lùi sâu hơn để đón những đường chuyền cự ly gần, rồi dùng kỹ thuật siêu hạng và nhãn quan sắc sảo của mình để sáng tạo ra một pha tấn công. Kể từ đó, bóng đá cứ phát triển lên mãi với hình bóng của các thiên tài bóng đá thi đấu tại vị trí tiền đạo lùi sâu: Maradona, Zico, Roberto Baggio, Del Piero, Bergkamp, Rui Costa, Totti…
Có thể nói, hầu hết những cầu thủ hay nhất lịch sử đều là các số 10. Thậm chí, ở một nơi xa xôi vùng Đông Nam Á cũng có những số 10 từng làm điên đảo trái tim người hâm mộ địa phương: Nguyễn Hồng Sơn, Kiatisak, Văn Quyến…
Về sau, khi các tiền vệ Makelele giết chết số 10 cổ điển, vai trò này đã “tiến hóa” thành các số 10 dạt cánh, số 10 lùi sâu và số 10… công nhân. Tất nhiên, họ vẫn là trung tâm của các đợt lên bóng, nên các hệ thống đã thay đổi tương ứng để phù hợp với họ.
Vai trò Makelele
Những năm đầu thập niên trước, cùng với sự phát triển quá sức mạnh mẽ của các số 10 cổ điển, người ta bắt đầu nghĩ đến mẫu tiền vệ có vai trò kèm chặt số 10 và chỉ có vai trò kèm chặt số 10 mà thôi. Makelele là một cầu thủ như vậy.
Bản thân lối chơi của Makelele là đỉnh cao của một thứ bóng đá vô cùng thực dụng: Anh ta không bao giờ chuyền bóng quá 10m, không bao giờ hỗ trợ tấn công, sẵn sàng đá xấu để tiêu diệt mọi số 10 của đối thủ và bảo vệ cho số 10 vĩ đại nhất thời điểm đó là Zidane.
Khi Makelele sang Chelsea của Mourinho, anh ta thậm chí còn đi xa hơn, trở thành một phần quan trọng của triết lý bóng đá kiểu Mourinho: Hệ thống tam giác phòng ngự.
Nếu tôi dùng hàng tiền vệ hình tam giác, Makelele lùi sâu và hai người còn lại đá ngay phía trước anh ta, Chelsea sẽ luôn chiếm ưu thế trước các đội trung thành với sơ đồ 4-4-2 kiểu cổ điển. Mọi thứ đều khởi đầu với Makelele.
Nói cách khác, Makelele chính là nhân tố đầu tiên bắt đầu cho sự sụp đổ của đế chế 4-4-2 trong bóng đá hiện đại.
Những nhà kiến thiết tầm xa
Các tiền vệ kiến thiết tầm xa (deep-lying playmaker) cũng khởi nguồn từ thế kỷ 20 với rất nhiều cái tên đẳng cấp như Falcao(không phải tiền đạo đang đá cho Chelsea), Suarez (không phải tiền đạo đang đá cho Barcelona), Guardiola… Nhưng cùng với sự lên ngôi của số 10 Nam mỹ, mẫu tiền vệ này gần như không bao giờ được đánh giá tương xứng với khả năng của họ. Thậm chí, những cầu thủ nổi tiếng nhất thời hiện đại như Xavi cũng từng có thời gian phải lê lết trên ghế dự bị trong phần lớn những năm tháng độ tuổi đỉnh cao.
Thế nhưng tất cả đã thay đổi khi Ancelotti làm việc tại AC Milan. Thời gian đó, ông có đến… 3 số 10 trong mơ là Pirlo, Rui Costa và Seedorf, nhưng lại không muốn cho bất kỳ ai dự bị. Điều thú vị là, sự tham lam đó đã tạo ra một trong những kỳ quan của bóng đá thế giới: Pirlo được yêu cầu rời khỏi vị trí tiền vệ công quen thuộc để thực hiện vai trò sáng tạo từ khu vực… tiền vệ phòng ngự. Anh ta đã thi đấu hay đến nỗi, có thời gian, một trang báo của Italia còn dành hẳn một chuyên mục “cùng khen Pirlo”, thế giới ca ngợi về một Regista đặc biệt nhất thế giới, còn tất cả các hệ thống chiến thuật đều phát điên vì không có cách nào chống lại một tiền vệ đứng sâu đến thế. Tất nhiên, thành công của Milan thời gian đó không phải chỉ bắt nguồn từ Pirlo, nhưng anh mới là chúa tể của đế chế Đỏ – Đen. Tiếc là sau này, thế giới không còn tìm thấy bất cứ một cầu thủ nào như anh nữa.
Ở Tây Ban Nha, cùng với sự lên ngôi của Tiki-Taka, một tiền vệ kiến thiết khác cũng bắt đầu nổi như cồn là Xavi. Tuy nhiên, mặc dù cùng là những nhà kiến thiết tầm xa, nhưng Xavi khác xa Pirlo về lối chơi.
